drsevilayzorlu@gmail.com
TEL : 0242 316 98 99
Cetad Antalya Bölge Temsilcisi
KİŞİLİK BOZUKLUKLARI
ÇEKİNGEN KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Bu kiÅŸiler’’fobik’’ olarak da atlandırılan utangaç, çekingen, ürkek, korkak bir kiÅŸiliÄŸe sahiptirler. Kolaylıkla incinirler ve dışlanmaya karşı aşırı duyarlıdırlar. Kendi dünyalarında yaÅŸarlar ve baÅŸkalarının kendilerini koÅŸulsuz olarak kabul etmesini beklerler. Toplumsal katılımlarda bulunmaya karşı isteksizdirler. ÇoÄŸu ‘’aÅŸağılık duyguları’’içindedir. Kendilerine güvenleri yoktur, kendilerini geri çekerler, kendilerini göstermek istemezler. BaÅŸkalarının sıradan yorumlarını aÅŸağılayıcı olarak deÄŸerlendirirler. Kendilerini beceriksiz ve albenisi olmayan kiÅŸiler olarak görürler.

Çekingen kiÅŸiler, deÄŸer verilmemeye ve aÅŸağılanmaya ileri derecede duyarlıdırlar. Derin bir yalnızlık ve toplumdan kopuk olma duygularını yaÅŸarlar,’’olayların dışında kalmak’’tan acı çekerler, çoÄŸu zaman baskılamış olsalar da güçlü bir kabul görme isteÄŸi duyarlar. Toplumsal yaÅŸamda, iliÅŸki kurma ve etkin bir katılımcı olma özlemleri olmasına karşın, iyilik durumlarını baÅŸkalarının eline bırakmaktan büyük ölçüde korku duyarlar. Bu yüzden, toplumdan kopuklulukları, ÅŸizoid kiÅŸilik bozukluÄŸunda olduÄŸu gibi, istek ve duyarlılıklarının olmamasından deÄŸil, kendilerine, kendilerini korumaya yönelik kısıtlamalar getirmelerinden kaynaklanır. Büyük bir yalnızlık duyguları ve yabancılaÅŸma yaÅŸantıları olmasına karşın, bekledikleri yenilgi ve aÅŸağılanmayla karşılaÅŸmaktan çok çekinirler. Duygularını açıkça dışa vuramadıkları için bunları biriktirirler içsel düÅŸlem ve imgelem dünyalarına yönlendirirler. Duygusallık ve yakınlık gereksinimlerini, ÅŸiir yazarak, düÅŸünsel bir takım etkinliklerde bulunarak ya da sanatsal bir takım etkinliklere katılarak giderler.

Ancak, yalıtılma ve kendini korumak üzere geri çekilme, ikincil bir takım sonuçlar doÄŸurur ve bunlar da çekingen kiÅŸilik bozukluÄŸu olanların bir takım güçlüklere karşılaÅŸmalarına yol açar. Açıkça gergin ve korku duyduklarını gösteren davranışları sıklıkla gülünç duruma düÅŸmelerine ve aÅŸağılanmalarına neden olur. KuÅŸku duyduklarını gösteren davranışları ve kendilerine kısıtlama getirdiklerini gergin bir biçimde göstermeleri, baÅŸkalarına sataÅŸmaktan, baÅŸkalarıyla alay etmekten, baÅŸkalarını küçük görmekten zevk alan, böyle davranarak doyum saÄŸlayan insanları harekete geçirir. Böylece yaÅŸadıkları aÅŸağılanmalar, baÅŸkalarına güven duymamalarını haklı çıkardığı gibi, geçmiÅŸteki yaralarını da deÅŸmiÅŸ olur.

Çekingen kiÅŸilik bozukluÄŸu olanlar utangaç ve kuruntu bir davranış örüntüsü sergilerler. Toplumsal durumlarda ‘’ yakışık almayan’’ tutumlarının olmasının ve rahatsızlık duymalarının yanı sıra, kiÅŸilerarası iliÅŸkilerinin bir gereÄŸi olan karşılıklı verme alma’ dan büyük ölçüde çekinir ve ürkerler. Yüz yüze etkileÅŸimlerde baÅŸkalarında büyük bir gerginlik yaratırlar. Rahatsızlık duymaları ve güvensizlikleri çoÄŸu zaman baÅŸkalarının güvenilirliklerini sınama giriÅŸimlerinde bulunmalarına yol açar. Çekingen kiÅŸilik bozukluÄŸu olanlarla yüzeysel bir iliÅŸkisi olanlar, bu kiÅŸileri genellikle korkak, ürkek, mahcup,utangaç, sıkılgan,çekingen,’’kendi kabuÄŸunda ‘’ ya da “soÄŸuk ve uzak kiÅŸiler” olarak tanımlarlar. Daha yakından tanıyanlar ise bu kiÅŸilerin duyarlılıklarını, alınganlıklarını, kaçınmalarını ve baÅŸkalarına büyük bir güvensizlik duyuyor olduklarını anlarlar. Çekingen kiÅŸilik bozukluÄŸu olan kiÅŸilerin konuÅŸmaları genellikle yavaÅŸ ve kısıtlıdır. Sıklıkla tedirginlikler yaÅŸarlar, duraksarlar, bitirmeden bıraktıkları ya da eksik kaldığı belli olan düÅŸüncelerini dışavururlar; kimi zaman karmakarışık ve konuyla ilgisiz kalan konuÅŸmaları olur. Davranışları çoÄŸu zaman son derece ölçülü ve kontrollü ise de zaman zaman kıpır kıpır, kesik kesik ve kararlı davranışlar sergiledikleri de olur. Duygularını açıkça dışavurmaktan çekinirler, ancak uygun tepkileri veremiyor olmak da onlarda büyük bir gerginlik yaÅŸatır. Yalnızca kaygılarını denetim altında tutmak için deÄŸil, kızgınlıklarını bastırmak ve kendilerini tutmak için de büyük çaba harcarlar. Kendi istekleriyle baÅŸkalarından uzak duran ya da kaçınan bu kiÅŸiler, baÅŸkalarının duygularına ve ‘’niyet’’ lerine karşı her an tetikte dururlar. Bu kiÅŸiler ‘’ duyarlılık ölçerler’’dir, Ä°liÅŸkiye geçtikleri kiÅŸilerin bütün davranış ve tutumlarını ölçerler ve bunlara deÄŸer biçerler. Her an tetikte olmaları onları olası tehlikelerden korursa da aşırı uyaran altında kaldıkları için, bu durum onları, çevrelerinde olup biten sıradan olaylara olaÄŸan biçimde katılmaktan alıkoyar. DüÅŸünce süreçleri ilgisiz çevresel ayrıntılarla boÄŸulurken, içlerinden gelen duygusal uyumsuzluklar da bu kiÅŸilerin dikkatlerini dağıtır. Dış algılarının yanı sıra içlerinden gelen, önü alınamaz duyguları bu kiÅŸilerin düÅŸünsel süreçlerini bozar ve günlük yaÅŸamın olaÄŸan iÅŸlevlerini yerine getirmelerini çıkmaza sokar. Daha çok toplumsal ortamlarda böyle düÅŸünsel bir karmaÅŸa yaÅŸarlar. Çekingen kiÅŸilik bozukluÄŸu olanlar böyle ortamlarda algısal bir aşırı uyarılmışlıkla, duygusal bir karmaÅŸayı bir arada yaÅŸarlar.

Bu kiÅŸiler, kendilerini huzursuz, içi rahat olmayan, gergin ve tasalı kiÅŸiler olarak tanımlarlar. Yalnızlık duygularını, istenmediklerini ve toplumdan kopuk olduklarını, baÅŸkalarından çekindiklerini ve baÅŸkalarına güven duyamadıklarını sıklıkla dile getirirler. BaÅŸkalarını eleÅŸtirici aldatıcı, güvenlerini kötüye kullanan ve kendilerini aÅŸağılayan kiÅŸiler olarak görürler. Böyle bir bakış açıları olunca, bu kiÅŸilerin neden çekingen ve kaçınan kiÅŸiler olarak davrandıklarını anlamak zor deÄŸildir. BoÅŸluk ve kendine yabancılaÅŸma duyguları yaÅŸarlar. Bu kiÅŸiler, iç gözlem yapma ve kendileriyle ilgili olarak farkındalık kazanma eÄŸilimi içindedirler; çoÄŸu zaman kendilerini baÅŸkalarından deÄŸiÅŸik olarak görürler, kim oldukları ve kendilerine biçtikleri deÄŸer konusunda kararlı deÄŸildirler. BaÅŸkalarına yabancılaÅŸmalarına, kendilerine yabancılaÅŸma duyguları da eÅŸlik edebilir. Sürdürdükleri yaÅŸamın boÅŸ olduÄŸunu, benlik imgelerinin deÄŸersiz olduÄŸunu, kendilerini küçük gördüklerini sık sık dile getirirler. Bu tür bir kiÅŸilik bozukluÄŸu olanların baÅŸlıca amacı, kendini gerçek ya da imgesel ruhsal acıdan korumaktır.

KiÅŸilerarası iliÅŸkilerinin gerisinde yatan itici güç, kiÅŸisel olarak küçük düÅŸecek ya da toplumsal olarak dışlanacak ortamlardan kaçınmaktır. Kendi saldırgan ve duygu yüklü dürtüleri de diÄŸer bir tehdit öÄŸesidir. Bunlar da kendi başına yeterince büyük bir sıkıntı kaynağıdır, çünkü bu kiÅŸiler, kendi davranışlarından ötürü kınanacaklarından ya da dışlanacaklarından korkarlar. Söz konusu içsel dürtülerini yadsımaya ve bunların önünü almaya büyük bir ruhsal enerji harcarlar. Çekingen kiÅŸilik bozukluÄŸu olan kiÅŸilerde bir çok çatışma bir arada yaÅŸanır. YaÅŸanan baÅŸlıca çatışma, duygulanımla güvensizlik arasında yaÅŸanan çatışmadır. BaÅŸkalarına yakın olmak, duygularını göstermek isterler ve sıcak davranmaya çalışırlar, ancak bu davranışlarından ötürü acı çekeceklerini ve düÅŸ kırıklığına uÄŸrayacaklarını düÅŸünmekten kendilerini alamazlar. Yeterlikleri hakkında kuÅŸkuları vardır. Kendilerine güvenlerinin olmayışı, kendi baÅŸlarına giriÅŸimde bulunmalarını engeller, özerklik ve bağımsızlık çabalarının boÅŸa çıkacağını düÅŸünmelerine, dolayısıyla küçük düÅŸmekten korkmalarına yol açar. Doyum saÄŸlamaya yönelik her yol sanki bu çatışmalar tarafından kapanmıştır. Kendi baÅŸlarına davranamazlar, çünkü kendilerine yönelik bir kuÅŸku içindedirler, baÅŸkalarına baÄŸlanamazlar, çünkü kimseye güvenmiyorlardır.

Her iki yönden de kapana sıkışmış kalmışlardır, hem onları çevreleyen sıkıntıdan, hem de iç dünyalarındaki boÅŸluktan ve yaralanmalarından kurtulma arayışı içindedirler. Sözü edilen bu ikinci özellik, çekingen kiÅŸilik bozukluÄŸunu anlamada özellikle önemlidir, çünkü kiÅŸinin kendini dış çevreden geri çekmesi bir ölçüde barış ve huzur saÄŸlayabilir, ancak bu kiÅŸiler kendi içlerinde bir avuntu, bir dingillik bulamazlar. GeçmiÅŸ yaÅŸamlarında karşı karşıya kalmış oldukları aÅŸağılayıcı ve küçümseyici kötü tutumları içselleÅŸtirdiklerinden ötürü, baÅŸarılarından ve görüÅŸlerinden kaynaklanan ödüllendirilmeyi yaÅŸamak yerine utanç, aÅŸağılanma ve küçük düÅŸürülmüÅŸlük duyguları yaÅŸarlar. KiÅŸinin kendi düÅŸünceleri ve duygularıyla boÄŸulması daha zor bir yaÅŸantıdır, çünkü kiÅŸi kendisinden uzak duramaz kendisinden kaçamaz, kendisinden saklanamaz. Kendilerini deÄŸerli bulmadıkları ve kendilerine saygı duymadıkları için, bu kiÅŸiler, içinde bulunduklarının düÅŸündükleri ‘’ acınası’’ durumlarından ötürü sürekli olarak büyük bir sıkıntı çekerler. Kendi içlerinde kendilerinden kaynaklanan sıkıntıyı savuÅŸturmaları için göstermek zorunda oldukları çabalar, dış dünyayla baÅŸ etmek için gösterecekleri çabalardan çok daha fazladır.

Çekingen kiÅŸilik bozukluÄŸu onların baÅŸlıca yakarışı, acı çektikleri düÅŸüncelerinden ve özgür kalan duygularından kurtulmak, bunları ortadan kaldırmak ya da baskılamak üzerinedir. Bu kiÅŸiler, kendi düÅŸünsel uÄŸraÅŸlarına karşı koymaya, düÅŸüncelerini ve iletiÅŸimlerini daha az anlamı olan baÅŸka alanlara kaydırmaya çalışırlar. DiÄŸer bir deÄŸiÅŸle, kendi anlam dünyalarıyla etkin bir savaşın içindedirler.

Çekingen kiÅŸilik bozukluÄŸunun yerleÅŸik düÅŸünceleri ÅŸunlardır:

  •          Toplumsal açıdan beceriksiz biriyim, iÅŸyerinde ya da toplumsal durumlarda aranan biri deÄŸilim.
  •          DiÄŸer insanlar eleÅŸtirici, aldırmaz, baÅŸkalarını aÅŸağılayıcı ya da dışlayıcıdır.
  •          HoÅŸ olmayan duygulara katlanamam.
  •          Ä°nsanlar bana yakınlaşırlarsa ‘’ gerçek’’ ben’i bulup çıkartacaklar ve beni dışlayacaklardır.
  •          AÅŸağı  ya da yetersiz görünmek katlanılabilir deÄŸildir.
  •          Her ne pahasına olursa olsun hoÅŸ olmayan durumlara düÅŸmekten kaçınırım.
  •          HoÅŸ olmayan bir ÅŸeyi düÅŸünürsem ya da hissedersem, bunu savuÅŸturmaya ya da ilgimi dağıtmaya çalışırım( söz gelimi baÅŸka bir ÅŸey düÅŸünme, bir ÅŸey içme, bir ilaç alma ya da televizyon seyretme).
  •          Ä°lgi çektiÄŸim ortamlardan uzak durmalıyım ya da olabildiÄŸince göze çarpmalıyım.
  •          HoÅŸa gitmeyen duygular giderek kabarır ve denetimimiz dışına çıkar.
  •          BaÅŸkaları beni eleÅŸtirirse kesinlikle haklı olmalıdır.
  •          BaÅŸarısızlıkla sonuçlanacak bir ÅŸey yapmaktansa hiçbir ÅŸey yapmamak daha iyidir.
  •          Bir sorunu düÅŸünmezsem, bunun için bir ÅŸey yapmak zorunda kalmam.
  •          Ä°liÅŸkilerde yaÅŸanan herhangi bir gerginlik belirtisi, iliÅŸkinin kötü gittiÄŸini gösterir, dolayısıyla iliÅŸkiyi sonlandırmalıyım.
  •          Bir sorunu görmezden gelirsem, sorun olmaktan çıkar.

Uzm.Dr. Sevilay ZORLU

Psikiyatrist &  Psikoterapist

www.antalyaterapipsikiyatri.com

www.antalyacinselterapi.com

Åžirinyalı Mh. Ä°smet GökÅŸen Cad.

1528 S. Åžahbaz Apt. K:2 D:5

0 (242) 316 98 99



Web Sitlerimiz: Antalya Terapi Psikiyatri | Antalya Cinsel Terapi | Neo Rezonans Antalya | Sevilay Zorlu