AÄžRI BOZUKLUÄžU; Bedende bir ya da daha fazla yerde aÄŸrının varlığı ve buna odaklanma ile karakterizedir. AÄŸrı, bedensel belirtilerden beklenenden daha yoÄŸundur. Åžiddeti gün içinde ve yapılan aktivite ile deÄŸiÅŸmez, tedaviye yanıt kötüdür, stres etkenleri ile iliÅŸkili olmasına karşın hastalar psikolojik açıklamalardan hoÅŸlanmazlar. AÄŸrıyı kanıtlamaya çalışma hastanın temel uÄŸraşı olur abartılı aÄŸrı davranışları görülebilir.
Hekim hastanın ağrısının uygunsuz ya da beklenenden daha fazla olduğunu yargılamamalıdır.
Her yaşta başlayabilir. Cinsiyet oranı bilinmemektedir.
AÄžRI; fiziksel olduÄŸu kadar ruhsal bir yaÅŸantıdır. Beden hasarını iÅŸaret eden öznel bir deneyimdir. Sinir hücrelerinde ne olduÄŸunu deÄŸil kiÅŸinin ne hissettiÄŸini anlatır.ACI ; ağırlıklı olarak fiziksel anlam taşır.
AÄŸrı algılanması duygular ve içinde yaÅŸanılan durumlarla deÄŸiÅŸir.
ÖrneÄŸin sıkıntı durumları anksiyete (kaygı) pasif ve kaçamayacak durumda olmak aÄŸrı ÅŸiddetini artırabilirken, önemli bir spor karşılaÅŸması ÅŸiddetlibir kavga ya da savaÅŸ gibi aşırı uyarılma durumları aÄŸrı duyarlılığını azaltabilmektedir.
Duygularını tanımama, düÅŸ gücünün olmaması ve içe yönelik düÅŸünme ile tanımlanan aleksitimi de aÄŸrı hastalarında sık olarak görülmektedir
AÄžRI VE PSÄ°KÄ°YATRÄ°K BOZUKLUKLAR
Bazı aÄŸrı hastaları birincil tanıları psikiyatrik bir hastalık olmasına karşın, hastalıklarının doÄŸası gereÄŸi psikiyatri dışı kliniklere gitmeyi tercih etmekte, tetkikler yapılması ve izlenme beklentileri ile kardivoloji, nöroloji, gastroenteroloji, algoloji gibi kliniklere ya da saÄŸlık ocaklarına baÅŸvurabilmektedir.
Ankara da yapılmış olan Dünya SaÄŸlık Örgütü nün uluslararası bir çalışmasında, ülkemizdeki temel saÄŸlık hizmetlerinde ruhsal sorunlar araÅŸtırılmış ve saÄŸlık ocağına baÅŸvuran hastalar içinde ;
AÄžRININ BÄ°R BELÄ°RTÄ° OLDUÄžU RUHSAL BOZUKLUKLAR
Somatoform bozukluklar
Anksiyete bozuklukları
Hezeyanlı bozukluk
cınsel ağrı bozuklukları
Uyum bozukluÄŸu (fiziksel belirtilerle giden)
AĞRI ve DEPRESYON BİRLİKTELİĞİ
ANKSİYETE kaygı;yeni başlayan ağrıda
DEPRESYON ; uzun süreli aÄŸrılarda en sık görülen ruhsal belirtidir.
AÄžRI-DEPRESYON birlikteliÄŸini anlamamızda aÄŸrının üç boyutu yani algısal, duygusal ve biliÅŸselboyutları önemlidir.
Nöronlardaki kalıcı deÄŸiÅŸiklik ancak bu kanallara müdahale ile deÄŸiÅŸtirilebilecektir.Bu da bize hastaların tedavisini düzenleme de biyopsikososyal model içinde ki yaklaşımların nekadar önemli olduÄŸunu vurgulamaktadır.
AÄŸrılı uyaranla depresyon yanıtını öÄŸrenen bir hasta da depresyonun düzelmesi yalnızca aÄŸrının giderilmesi ile mümkün deÄŸildir. Algısal boyutun yanı sıra duygudurumuve biliÅŸsel deÄŸerlendirmeleri ele almak gerekmektedir.
DEPRESYON Ä°LAÇLARIhem kronik aÄŸrıda hem de depresyonda etkilidir. Kronik aÄŸrı ile depresyonun biyolojik zemininde nöronal iletim aracıları ortaktır.
FÄ°BROMÄ°YALJÄ°, ROMATÄ°ZMAL HASTALIK, YARALANMA, KANSER aÄŸrısı gibi farklı nedenlerle psikiyatristlere baÅŸvuran hastalarda tanıya göre ruhsal sorunlar da çok farklılıklar göstermektedir.
AÄžRI KISIR DÖNGÜSÜ
Uzun süren aÄŸrılarla baÅŸ etmeye çalışan,günlük yaÅŸamı, iÅŸleri aksayan kiÅŸiler de zamanla kalıcı davranış deÄŸiÅŸiklikleri de oluÅŸabilmektedir.
Uzun süre aÄŸrı çeken kiÅŸiler tartışmacı,öfkeli,sorumluluktan kaçan sürekli yakınan biri haline gelebilmektedir.
AÄŸrısı ile etkin ÅŸekilde baÅŸa çıkamayan hastalar da hemen hemen kaçınılmaz biçimde ANKSÄ°YETE ve DEPRESYONizlenmektedir .
Anksiyete ve depresyon ise aÄŸrı algısını artırıp gerekli egzersizleri yapma tedaviye uyum gibi olumlu baÅŸa çıkma düzeneklerini bozarak hastayı kısır döngüye sokabilmektedir.
Bazen aÄŸrı ilk nedeninden bağımsız olarak sembolik bir anlam da kazanmaktadır. Önce fiziksel belirti aracılığı ile iletiÅŸim, bu gerçekleÅŸemeyince yardım çaÄŸrısı ve son olarak da reddedilen yardım isteÄŸinin belirtisi olarak aÄŸrı biçiminde açıklanmaktadır.
AÄžRI BOZUKLUKLARI Ä°ÇÄ°N RÄ°SKLÄ° HASTALAR
Risk faktörleri:
PSÄ°KOSOSYAL ETMENLER
AÄŸrının algılanması ve aÄŸrı yakınması sosyokültürel etkenlerle de deÄŸiÅŸebilmektedir. AÄŸrının kabul gördüÄŸü toplumlarda, kiÅŸiye ailede ve iÅŸte aÄŸrı ile ayrıcalık saÄŸlandığında ya da sosyal yapı aÄŸrı ile iletiÅŸime onay verdiÄŸinde aÄŸrının algılanması ve aÄŸrı yakınmaları artmaktadır.
NÖROTÄ°K AÄžRI DAVRANIÅžI
AÄŸrı ile ilgili patolojik ruhsal düzenekler hipokondri ile konversiyon-somatizasyon uçları arasında yer almaktadır.
HÄ°POKONDRÄ°YAZÄ°S grubundaki hastalarda, patoloji ile aşırı ilgilenme, belirti açıklamalarını yeterli ve ikna edici bulmama, her türlü bedensel algıile çok fazla meÅŸgul olup araÅŸtırma biçiminde davranışlar izlenir.
Hastaların kendi endiÅŸelerinin fazlalığı konusunda iç görü eÄŸilimleri olmasına karşın, aÄŸrının ruhsal durumla baÄŸlantısını ÅŸiddetle inkar ettikleri izlenir.
Belirtileri rahatlıkla tartışır, ancak yaÅŸamlarının ayrıntılarını aynı rahatlıkla konuÅŸamayabilir ve genellikle de yaÅŸamlarında her ÅŸeyin yolunda olduÄŸunu söylerler.
Sorumluluklarından uzaklaÅŸabilir, baÅŸkalarına bağımlı hale gelebilirler. Bu konuda psikodinamik bakış açısından, kendini cezalandırarak suçluluk duygusunu azaltma motivasyonundan söz edilmektedir.
Yine bu kiÅŸilerde çevrelerine ve özellikle de kendilerine bakan kiÅŸilere karşı öfke, yakınma ve güven verici/yatıştırıcı davranışlara yanıt vermeme gibi davranışlar izlenebilir.
KONVERSÄ°YON grubundaki hastalar ise aÄŸrıdan yakınır, fakat bu konu ile aşırı ilgilendiklerini inkar ederler. Ruhsal sorunlarını konuÅŸabilir ama baÄŸlantıyı görmekte güçlük çekerler.
Ender olarak sadece bir tipin belirgin olduğu hastalar olsa da, genellikle her iki davranış modelinin birlikte izlendiği bildirilmektedir
DEPRESÄ°F BOZUKLUKLAR
Depresyon ve kronik aÄŸrı arasında iki yönlü bir iliÅŸki vardır, uzun süren aÄŸrı depresyona yol açabilir ya da depresyonu olan hastalar aÄŸrı yakınması ile baÅŸvurabilir.
Depresyonun tanınması her zaman kolay olmayabilir. Belirtiler soyut olduÄŸu için bazı hastalara zayıflık, yetersizlik ya da tembellik gibi gelebilir, bedensel belirtilerle kederlerini, yaÅŸamdan tat almadıklarını anlatmaya çalışabilirler.
Depresyon hastaları baÅŸ aÄŸrısı, sırt aÄŸrısı, mide sorunları ya da karın bölgesinde hissettikleri kramplarla baÅŸvurabilir.
Alkol, madde ve analjezik (aÄŸrı kesici)maddelerin kötüye kullanımı altta yatan depresyonu gizleyebilir.
Araştırmalarda, kronik ağrılı hastalarda %20-80 gibi değişen oranlarda depresif belirtilere rastlanmaktadır.
ANKSÄ°YETE (KAYGI) BOZUKLUKLARI
Anksiyete aÄŸrı algısını artırır ve aÄŸrı da anksiyeteye neden olur. AÄŸrısı olan hastaların %30 unda panik bozukluÄŸu, yaygın anksiyete bozukluÄŸu görülebilir. AÄŸrı tedavi edildiÄŸinde ise hem anksiyete hem de aÄŸrı yakınması azalır.
Bir araÅŸtırmada aÄŸrının da içlerinde olduÄŸu somatik belirtileri olan yaygın anksiyete bozukluÄŸu hastalarında 18 yaÅŸ öncesi cinsel tacizin %25 gibi yüksek bir oranda olduÄŸu görülmüÅŸtür
SOMATOFORM BOZUKLUKLAR
Daha çok psikiyatri dışı kliniklere baÅŸvuran ve ruhsal yakınmalarını bedensel bir sorun gibi anlatan somatoform bozukluÄŸu hastalarının ayırıcı tanısı kolay deÄŸildir. Bir bedensel hastalıkla birlikte bulunması, ayırıcı tanıyı daha da zorlaÅŸtırır. Bedensel sorunun derecesi ile kiÅŸimin tepkisinin ağırlığı arasındaki farkı ayırt etmek de güçtür.
Somatizasyon bozukluÄŸunda hastalar psikiyatri dışı kliniklere baÅŸvurur, psikiyatri hekimine sevk edilseler de gelmez ya da iÅŸbirliÄŸine istekli olmazlar. Farklı saÄŸlık kurumlarını deneyerek çok sayıda tetkik yaptırabilir, daha önceki tetkikleri gizleyebilirler.
HÄ°POKONDRÄ°YAZÄ°S
Bu hastalarda aÄŸrı, bazen temel yakınma olarak karşımıza çıkmaktadır.
KONVERSÄ°YON BOZUKLUÄžU
Burada kalp, göÄŸüs, kol aÄŸrısı gibi yakınmalar ana yakınma olabilir. Konversiyon bozukluÄŸunda da aÄŸrı bozukluÄŸunda olduÄŸu gibi çocuklukta stres verici yaÅŸam olaylarının daha fazla olduÄŸunu gösteren çalışmalar vardır
KİŞİLİK BOZUKLUKLARI
AÄŸrı bozukluklarına eÅŸlik eden kiÅŸilik bozuklukları da araÅŸtırılmıştır; A kümesi kiÅŸilik bozuklukları aÄŸrı grubunda daha yüksek düzeyde izlenmiÅŸtir.
Kronik AÄŸri BozukluÄŸununtedavisi
Kronik aÄŸrı bozukluÄŸu, etkin tedavisi güç olan bir rahatsızlıktır. Neden ve etki farklılıkları hem seçilecek tedavi yöntemlerini hem de tedavi süresini etkiler. KiÅŸiye özel tedavi programları oluÅŸtururken birçok etmeni dikkate almak gerekir.
Birden fazla disipline ait profesyonelin birlikte çalıştığı ekipler, farklı tedavilerin hastanın ihtiyaçlarına göre düzenlenip "kiÅŸiye özel" bir tedavi paketinin hazırlanmasında çok yararlı olmaktadır. Psikiyatristin ekipteki rolü iki ana kanalda iÅŸleyebilir.
Birincil tanı psikiyatrik olmasa da uzun süre aÄŸrı çeken kiÅŸilerde psikiyatrik bozukluklar tabloya eklenebilmektedir. Psikiyatri hekiminin diÄŸer görevi aÄŸrılı hastalıklara eÅŸlik eden ruhsal sorunları tanıyıp (depresyon, anksiyete bozukluÄŸu, vb.) tedavilerini düzenlemesi ve hastaları izlemesidir.
Bu konuda hastaya özel bir tedavi programı oluÅŸturulmalı ve biyolojik geri bildirim (biofeedback), gevÅŸeme, hipnoz gibi psikolojik yöntemler,uygulanmalıdır.
AÄŸrı tedavisinde basamaklı tedavi benimsenmiÅŸtir. Doku hasarına baÄŸlı durumlarda ilk tedavi seçeneÄŸi aÄŸrı kesici ilaçlardır. Kronik aÄŸrı bozukluÄŸunda ise mümkün olduÄŸunca daha fazla aktiviteye önem verilmeli ve buna karşın daha az aÄŸrı kesici ilaç kullanılmalıdır.
Uzm.Dr. Sevilay ZORLU
Psikiyatrist & Psikoterapist
www.antalyaterapipsikiyatri.com
ÅžirinyalıMh. Ä°smet GökÅŸen Cad.
1528 S. Åžahbaz Apt. K:2 D:5
Tel: 0 (242) 316 98 99
facebook.com/antalyaterapipsikiyatri
Neo Rezonans hakkında detaylı bilgi için
Neo Rezonans Antalya
sitemizi ziyaret edebilirsiniz.
Copyright © 2015 Antalya Terapi Psikiyatri. Web Programlama - Maxantalya