“Anlımda gelin beni kulanın mı yazıyor.? Karşıma kim çıktıysa beni maddi manevi kullanıyor. Neden bu hep benim başıma geliyor? Adeta sorunlu insanları mıknatıs gibi çekiyorum ben…”

Hayatımızda benzer patolojik iliÅŸki tarzlarını olumsuz yanlarını fark edene kadar yaÅŸamaya devam ederiz. KiÅŸiliÄŸimizi oluÅŸturan temelleri doÄŸduÄŸumuz andan itibaren oluÅŸturmaya baÅŸlamışızdır.  

Ä°nsan etkileÅŸiminin baÅŸlıca üç ilkesi vardır.

Karşımızdaki insanlar, ancak bizim hoÅŸ gördüÄŸümüz davranışları sürekli yaparlar.

Sözgelimi, obsesif-kompulsif bir kiÅŸi, etkileÅŸtiÄŸi herkesi kendi istediÄŸi gibi davranmaya zorlar, onlar üzerinde bir denetim kurmaya çalışır. Aşırı kontrolcü ve mükemmeliyetçidir. BaÅŸlangıçta böyle bir yaklaşım sergiler, büyük bir dirençle karşılaşırsa bu yaklaşımını bırakır. Ancak, belirli bir kiÅŸi üzerinde bu dayatmalarının iÅŸe yarar olduÄŸunu görürse, o kiÅŸiyle iliÅŸkisinde bu yaklaşımını sürdürür.

Dolayısıyla, sözgelimi eÅŸiniz ya da ana babanız, sizin yaÅŸamınızı çekip çeviriyorsa, bu ilkeyi anımsayın ve siz, onlara, öyle davranmayı öÄŸrettiÄŸiniz için size öyle davranıyor olduklarını bilin.

Bunu, siz onlara nasıl öÄŸrettiniz? Ä°stediklerini elde etmelerini saÄŸlayarak….davranışlarını ödüllendirdiniz ve güçlendirdiniz.

Sözgelimi, bir anne, yemeÄŸe gelmesi için çocuÄŸunu çağırıyor ve çocuk oynadığı oyunu bırakmıyorsa, o andan baÅŸlayarak ne yaptığına büyük özen göstermelidir. Birçok kez çağırmak zorunda kalıyorsa, sesi yükselene ve kızana dek ona aldırmasını öÄŸretmiÅŸ olduÄŸu içindir. Çocuk, geçmiÅŸ yaÅŸantılarından, annesi sesini yükseltene ve kızana dek bir 10 dakika daha kazanarak oynamayı sürdürebileceÄŸini öÄŸrenmiÅŸtir.

Davranışlarımızın büyük bir çoÄŸunluÄŸu öÄŸrenilmiÅŸ davranışlardır. Çevresini denetim altında tutmayı öÄŸrenmiÅŸ olan kiÅŸiler bu davranışlarını nereden öÄŸrenmiÅŸlerdir?

Birlikte yaÅŸadıkları ya da çalıştıkları ve üzerlerinde egemenlik kurdukları kiÅŸilerden…

Önce biz deÄŸiÅŸmedikçe baÅŸkaları deÄŸiÅŸmeyecektir.

Ä°nsanlar bize kötü davranıyor olabilirler; çünkü biz onların kötü davranmasına izin veriyoruzdur. Dolayısıyla, onların bize karşı olan davranışlarını deÄŸiÅŸtirebilmeleri için, önce biz, kendimiz deÄŸiÅŸmeliyiz.

Nelerin deÄŸiÅŸtirilmesi gerekir?.

Yanıtı, aşırı edilgenliÄŸin deÄŸiÅŸtirilmesidir. Ancak bunu nasıl yapacağız? Kendimizi doÄŸru ortaya koyarak…

Haklarınızı öfkelenmeden savunduÄŸunuz zaman, kendinizi doÄŸru ortaya koymuÅŸ olursunuz. Haklarınızı büyük bir öfke içinde savunduÄŸunuz zaman, saldırganlaÅŸmış olursunuz. Bir ÅŸiddet uygulaması karşısında olunmadığı sürece, saldırgan bir tutumun savunulabilir hiçbir yanı yoktur. Genellikle iliÅŸkinin daha da kötüleÅŸmesine yol açar.

Kendini ortaya koyma, zor kiÅŸiliklerle baÅŸ etmede kullanabileceÄŸiniz baÅŸlıca yöntemdir. Her zaman iÅŸe yarar mı? Hiçbir yöntem her zaman iÅŸe yaramaz. Ancak, kendinizi daha doÄŸru ortaya koyabilir ve saldırganlıktan uzak durabilirseniz, isteklerinize kavuÅŸma olasılığınız daha yüksek olur.

Bizim baÅŸkalarından bütün isteÄŸimiz bizimle iÅŸbirliÄŸi yapmaları, bize saygı ve sevgi göstermeleridir. .

Birincisi, biri sizin için iyi bir ÅŸey yaparsa, sizde ona iyi bir ÅŸey yapın. Böylece, size gösterdiÄŸi davranışı ödüllendirmiÅŸ olacak ve yeniden öyle davranışta bulunma olasılığını artırmış olacaksınız.

Ä°kincisi,biri size karşı kötü bir davranışta bulunursa ve kötü davranışta bulunduÄŸunun ayrımında deÄŸilse, bu davranışının üzerinde düÅŸünmesini saÄŸlamanız gerekir.

Neyin hoÅŸunuza gitmediÄŸini ve nasıl davranış beklediÄŸinizi açıkça söylemelisiniz. Yeniden, istemediÄŸiniz bir biçimde davranırsa, yeniden bu davranışının üzerinde düÅŸmesini saÄŸlamanız gerekir. Öfkelenmeyin… Sabırlı ve anlayışlı davranarak, sevgi dolu bir tutum sergilemiÅŸ olursunuz.

Ancak üçüncü bir kez aynı kötü davranışla karşılaÅŸacak olursanız ne yapmanız gerekir? Ne yaparsınız yapın ancak sözel yakınmalarınızı artık yinelemeyin. Karşınızdaki kiÅŸinin yeterince olgun olmadığını ve yaptıklarının üzerinde düÅŸünmek istemediÄŸini anlayın. Durmaksızın yakınmayı sürdürmeniz, önemsenmemeniz sonucunu doÄŸuracaktır. Sözlerin yerine artık eylemlerin geçmesi zamanı gelmiÅŸtir.

BaÅŸkaları, size, üçüncü bir kez kötü davranışta bulunursa ve yaptıklarının üzerinde düÅŸünmesini istemeniz bir yarar getirmiÅŸse, sizin de onu eÅŸit ölçüde kızdıracak bir davranışta bulunmanız gerekir. Bu duygularınızı denetim altında tutmadıkça kendinizi doÄŸru ortaya koyamazsınız.

Sözgelimi,  size çekip çevirmek isteyen birine öfkelenecek olursanız, ona da öfkelenme hakkı vermiÅŸ olursunuz. Kaçınılmaz sonuç bir çatışma içine girmek olacaktır. Gizliden gizliye suçluluk duyuyor ya da karşınızdaki kiÅŸiye acıyorsanız, deÄŸiÅŸtirmesini istediÄŸiniz davranış karşısında çok direnemezsiniz. Benzer biçimde, bir dışlanma korkusu yaşıyorsanız sıkı durmakta güçlük çekersiniz. Öfke duyma, suçluluk duyma, acıma ve dışlanma korkusu duygularını denetim altında tutmak daha kolay olabilir, ancak sert davranılma ya da parasal bir kötülük görme korkularıyla benzer biçimde baÅŸ etmek öyle kolay olmayabilir. Onun için sert davranışlarda bulunacak gibi olan insanlardan uzak durmaya çalışmanız, parasal yatırımlardan uzak durabilmek içinse kendinizi parasal olarak güvence altına almanız gerekir.

OBSESÄ°F-KOMPULSÄ°F (mükemmelliyetçi) biriyle baÅŸ ederken kendinizi bir ‘’savaÅŸ’’a hazırlayın. Karşı koymaya baÅŸlamadan önce çok beklemeyin, yoksa size komutlar yaÄŸdırma alışkanlığı geliÅŸtirirler. Bu gibi kiÅŸileri bir ya da iki kez uyardıktan ve gösterdikleri davranışlar üzerinde yeniden size çekip çevirmeye çalışan insanlarla baÅŸ ederken gürültülü birtakım olaylar çıkabilir.

PARANOÄ°D (ÅŸüpheci )kıskanç bir eÅŸle baÅŸ etmenin de birtakım yöntemleri vardır. Öncelikle, durmadan soru sorup duruyor olmasına katlanmak zorunda deÄŸilsiniz.

Öyleyse, yalan söylemelerine, okuldan kaçmalarına, kavga dövüÅŸlere katılmalarına, sigara içmelerine, olur olmaz karşı çıkmalarına izin verecek miyiz? KuÅŸkusuz vermeyeceÄŸiz. Ancak her zaman, baÅŸlarına gelebilecekleri söyleyerek onları inandıramayabiliriz. O zaman, giriÅŸtikleri eylemlerin sonuçlarına katlanacaklardır.

ANTÄ°SOSYAL KİŞİLERLE baÅŸ etmeye çalışırken öfkelenmemeye özen göstermeniz gerekir. Çünkü öfke, öfkeyi doÄŸdurur ve onlar bize, bizim onlara davranabileceÄŸimizden çok daha kaba davranabilirler. Onlardan ne istediÄŸimizi  bir ya da iki kez söylemeli, bu iÅŸe yaramazsa onlara karşı katı davranmalıyız. Buna ‘’KATI SEVGi’’ adı da verilir. Bu kiÅŸilerin, yaptıklarından ötürü zaman zaman kendilerinin rahatsızlık duymasına neden olmanız gerekir. Yine de deÄŸiÅŸmezlerse, ya onları olduÄŸu gibi kabul etmeli ya da iliÅŸkinizi koparmalısınız. Ä°nsan iliÅŸkisinin üç ilkesi burada da geçerlidir. Ancak hoÅŸ gördüÄŸünüz davranışlarla karşı karşıya kalmayı sürdürsünüz. Siz, kendiniz deÄŸiÅŸmedikçe, karşınızdaki kiÅŸiyi deÄŸiÅŸtiremezsiniz. Sonuç alabilmeniz için aşırı hoÅŸgörülü tutumunuzu bırakmanız gerekir.

Ä°nsanların birbirlerine saygı duymaları için, birbirlerinden biraz da olsa çekinmeleri gerekir. Çocuklarımızın da bize saygı göstermeleri için, bizden çekinmeleri gerekir. Bizden, öÄŸretmenlerinden ve toplumun yetkelerinden korkup çekinmeleri gerekir, yoksa saygı göstermezler.

Çiftlerden biri de, diÄŸerinden çekinmezse aralarında bir sevgi bağı oluÅŸamaz. Sevgi, saygıdan köken alır. Kendisinden çekinmediÄŸiniz bir baÅŸkasını sevemezsiniz. Ä°liÅŸkide olduÄŸunuz insandan çekinmezseniz, her ne istiyorsanız, onu yaparsınız. DüÅŸüncesiz, davranışlarınızı engellemeye çalışmayan birini daha az düÅŸünürsünüz. Onu bir sevgiliniz ya da bir yakınınız gibi deÄŸil, sizin bir ‘’hizmetkar’’ınız gibi algılamaya baÅŸlarsınız. BaÅŸkalarının sizi sevmelerini istiyorsanız, sizden korkmaları deÄŸil, ancak belirli bir ölçüde çekinmelerini saÄŸlamanız gerekir.

Benzer durum çocuklar içinde geçerlidir. Çocuklarınız sizden çekinmezlerse sizin söylediklerinizi yapmazlar. Çekinirlerse, kötü davranışlar sergilememeye çalışırlar. Ä°yi davranışlar sergilerse, siz de onlara daha sevgi dolu yaklaşır ve onları ödüllendirirsiniz. Bütün bunlar, sevginizin koÅŸullu olduÄŸu anlamına gelmez, ancak sergiledikleri kötü davranışları düzeltmelerini saÄŸlamanın yollarıdır.

NARSÄ°SÄ°STÄ°K VE HÄ°STÄ°ONÄ°K KİŞİLER, kendi önceliklerini hep önde tutmaya çalışırlar. Ä°steklerini gerçekleÅŸtirerek onlara sürekli bir ‘’iyilik’’ yapacak olursanız, artık bu iyiliÄŸinizi uzun dönemde görmez olurlar. Bu yüzden, karşı koymayı göze almanız gerekir. Dışarıda yemek yiyecekseniz, bu kez sizin seçtiÄŸiniz bir yere gidin. Hangi televizyon kanalının izleneceÄŸine, bu kez siz karar verin. Böylece karşınızdaki kiÅŸiye, toplumsal etkileÅŸimin karşılıklılığı kuralını öÄŸretmiÅŸ olursunuz. Karşılıklılık ilkesi, bu insanlara çocukluk dönemlerinde öÄŸretilmemiÅŸtir. Hep, ‘’Bana ver!’’ ya da ‘’Hepsi BENÄ°M olsun!’’ demiÅŸler ve bu tutumlarına neredeyse hiçbir zaman karşı çıkılmamıştır. Geç de olsa, artık bunu öÄŸrenmelerinin zamanı gelmiÅŸtir, çünkü vermeden alınamayacağını öÄŸrenemezlerse, yeni girdiÄŸi iliÅŸkilerinde baÅŸarısız olacaklarınız bilmeleri gerekir. Bir iliÅŸki tek yönlü vermeye dayalı bir iliÅŸki olursa, giderek çekilmez olmaya baÅŸlar ve bu iliÅŸki, en sonunda, her iki yan için de anlamlı bir iliÅŸki olmaktan çıkar.

Bu ‘’çocuklar’’ karşısında artık iyi bir ‘’ana-baba’’ olmalı ve nasıl ‘’büyüyeceklerini’’ öÄŸretmelisiniz. Hangi yaÅŸta olurlarsa olsunlar, isterlerse 50 yaşının bile üzerinde olsunlar, bu kiÅŸiler hala duygusal birer çocuklardır. Onlara, baÅŸkalarını da düÅŸünmeleri gereken birer eriÅŸkin gibi davranmaları gerektiÄŸini öÄŸretirseniz, engelleme eÅŸiÄŸi yüksek, düÅŸünceli birer eriÅŸkin olmalarını saÄŸlayabilirsiniz. Ancak bütün bunları yaparken suçluluk duymamanız, onlara acımaya kalkmamanız ve dışlanma korkusu yaÅŸamamanız gerekir. Bu gibi duygular, kararlı davranmanın önündeki en büyük engellerdir. Gerçekte onlara önemli bir insan becerisini öÄŸretmeye çalışıyorsunuz, dolayısıyla acımaya kalkmanız gerekmez.

Ayrıca, dışlanmayı siz incitici olarak algılamadıkça, incitici deÄŸildir. Onsuz yapamayacağınıza iyiden iyiye kendinizi inandırmışsanız, eliniz kolunuz baÄŸlı kalır, dolayısıyla kötü davranılmayı hak etmiÅŸ olursunuz. Onun her istediÄŸini yapmaya baÅŸlayınca önce dışlanmaya çalışılacaksınız. Buna katlanabilmeniz gerekir. Söylenerek, dırdırlanarak sizi denetim altına alamayacağını, sizi denetim altında tutamayacağını ona gösterin. Öte yandan, baÅŸ etmekte çok güçlük çekilen kimi zor kiÅŸilerin de psikoterapiye yönelmeleri gerekebilir.

Uzm.Dr. Sevilay ZORLU

Psikiyatrist &  Psikoterapist

CETAD Antalya Bölge Temsilcisi

www.antalyaterapipsikiyatri.com

www.antalyacinselterapi.com

Åžirinyalı Mh. Ä°smet GökÅŸen Cad.

1528 S. Åžahbaz Apt. K:2 D:5

Tel: 0 (242) 316 98 99

facebook.com/antalyaterapipsikiyatri

twitter.com/DrSevilayZorlu