"Acı çekmek üretici olabilir. Her tür acı veren deneyimin bazen yüceltmeleri uyarabileceÄŸini ve hatta bazen engellenme ve zorlukların, kendilerini resime, yazmaya ya da baÅŸka yaratıcı iÅŸlere veren bazı kiÅŸilerde oldukça yeni yetenekler ortaya çıkarabildiÄŸini biliyoruz. Bazıları farklı ÅŸekilde üretici olurlar, insanların ve diÄŸer varlıkların deÄŸerini daha fazla bilirler, baÅŸkalarıyla iliÅŸkilerinde daha hoÅŸgörülü olurlar, bilgeleÅŸirler.” Melanie KLEIN

Maske, sahte bir yüz demektir, hissetiÄŸimizden daha farklı bir duyguyu baÅŸkalarına yansıtmak. Yerinde olan ve olmayan maskeler vardır. Maskeler sizi korktuÄŸunuz ya da duyduÄŸunuz duygusal sancıya karşı sizi korur. Ancak bir maske takmak büyük ölçüde duygusal enerji gerektirir. Maskeler sizi duygusal olarak karşınızdaki kiÅŸilerden uzaklaÅŸtırır. Yerinde müdahale ederek maskenizi çıkarttığınızda duygusal acı yerine mahremiyetle karşılaşırsınız.

YaÅŸamı tehdit eden bir olayla karşılaÅŸan hemen herkes yoÄŸun bir duygusal sıkın­tı yaÅŸar. Klinik depresyonda olanlar buna karşı özellikle duyarlıdırlar. Tedavi altında olanlar bile belirtilerinin arttığını ya da kötüleÅŸtiÄŸini, iyileÅŸmelerinin uzadığını görür­ler.

SavaÅŸlar, bombalamalar, iÅŸkence, topluma korku salma, insanları korkutma, yıl­dırma eylemleri, cinsel saldırıya uÄŸrama, ağır bir ÅŸiddet eylemiyle karşılaÅŸma, ağır bir kaza geçirme, deprem, su baskını, kasırga gibi doÄŸa olayları duygusal açıdan ileri de­recede örseleyici olaylardır.

Bu olayları yaÅŸayanlar denli, bu olaylara tanık olanlar da benzeri bir duygusal örselenme geçirebilirler. Yitirilen, yaralanan ya da ölenlerin ai­leleri, arkadaÅŸları ve iÅŸ arkadaÅŸları da yoÄŸun bir sıkıntı yaÅŸayabilirler.

ÖRSELENMEYÄ° ATLATMANIN EVRELERÄ°

    “Dünyayı yanlış algılar ve bizi aldattığını söyleriz”

                                                                                Tagore, Avare KuÅŸlar

Felaket haberine verdiÄŸimiz ilk tepki “hayır bu doÄŸru olamaz, bu benim başıma gelmiÅŸ olamaz” olmuÅŸsa, sonunda “benim başıma gelmiÅŸ, hata deÄŸilmiÅŸ “ gerçeÄŸini kavradığımızda , bunun yerini baÅŸka bir tepki alır.

Elisabeth Kübler-Ross, örselenmeyi atlatma sürecinin deÄŸiÅŸik evrelerde ortaya çıktığını belgeleyen hekimlerin öncülerindendir. BaÅŸlangıçta ölümle sonuçlanan has­talıklar üzerinde çalışmıştır. DiÄŸer hekimler de, onun çalışmalarını temel alarak, bü­yük bir örselenme geçirenlerin, yaÅŸamı tehdit eden söz konusu olaydan sonra ben­zer duygusal iyileÅŸme dönemleri geçirdiklerini gözlemiÅŸlerdir. Klinik depresyonda olanlar da ağır bir örselenmeden sonra benzer dönemler geçirirlerse de onların be­lirtileri çoÄŸu kez daha ağır olur ve daha uzun sürer.

Ağır bir örselenme genelde dört evreden geçilerek atlatılmaktadır:

(1) Åžok geçir­me ve inanamama,

(2) Kızgınlık ve üzüntü duyma,

(3) Duygusal açıdan yeniden uyum saÄŸlama ve

(4) Olay öncesi olaÄŸan iÅŸlevselliÄŸine geri dönme.

BÄ°RÄ°NCÄ° EVRE: ÅžOK GEÇÄ°RME VE Ä°NANAMAMA

v  Ağır bir örselenme geçirme karşısında ilk yaÅŸanan duygusal tepki ÅŸok geçirme ve inanamamadır.

v  Neredeyse ölecek olma, baÅŸkalarının ölümüne ya da yaralanmasına tanık olma, ne olup bittiÄŸinin hemen kavranabileceÄŸi durumlar deÄŸildir.

v  Çok büyük bir korku ve ÅŸaÅŸkınlık yaÅŸanır, konuÅŸmakta bile zorluk çekilir.

v   Kimileri, ne yapacak­ları bilemez bir biçimde ölçüsüz bir aÄŸlama tepkisi gösterirler.

v  Uykusuzluk, aşırı bir korku duyma ve kaygılanma, yaÅŸanan olayın yineleyen çaÄŸ­rışımları ve karabasanlar, duygusal örselenmenin sık karşılaşılan bulgularıdır.

v  Birçok kiÅŸi, beklenmedik zamanlarda canlı yaÅŸantıları içine girerek çektikleri korkuyu yeni­den yaÅŸar.

v  Kimileri, yaÅŸanan olayı çaÄŸrıştıran her ÅŸeyden ve herkesden kaçınır.

v  Ba­zıları da olayla ilgili olarak düÅŸünmek ya da olayı konuÅŸmaktan uzak durur.

vBelirtiler genellikle saatler ya da günler içinde baÅŸlar. Çok az rastlanan kimi du­rumlarda, duygusal örselenmenin bulguları olaydan yıllar sonra ortaya çıkar.

vDuygusal tepki genelde ilk birkaç hafta çok yoÄŸun olur, izleyen aylarda yoÄŸunlu­ÄŸu azalır. Yine de genel geçer bir kuraldan söz edilemez.

vGünden güne deÄŸiÅŸen bir biçimde acı çekilebileceÄŸi gibi, kimi günler ya da haftalar çok daha kötü olunabilir.

Ä°KÄ°NCÄ° EVRE: KIZGINLIK VE ÜZÜNTÜ DUYMA

v  Kızgınlık ve üzüntü duyma da iyileÅŸme sürecinin bir parçasıdır. Böyle bir örselenme geçirenler ve bu kiÅŸilerin yakınları, örselenmeye neden olan olay bir doÄŸa olayıysa do­ÄŸaya ya da Tanrı ya karşı büyük bir kızgınlık duyarlar.

v  Ailesi ve arkadaÅŸları da yarala­nan ya da ölen kiÅŸiye karşı bir kızgınlık duyabilirler.

vBu kiÅŸi, isteyerek ya da istemeye­rek kendine zarar vermeye kendisi neden olmuÅŸsa böyle bir kızgınlık özellikle yaÅŸanır.

vBöyle bir örselenme yaÅŸayanlar ve yakınları, kızgınlığın yanı sıra yoÄŸun bir üzün­tü de çekerler. AÄŸlamaklı olurlar. Bu ikinci evre, ayrıca, olay öncesi yaÅŸama yoÄŸun bir özlem duyulan, açınılan, yazıklanılan bir dönemdir.

vBüyük bir yıkımla karşılaÅŸmış kiÅŸiler, baÅŸkaları ölmüÅŸken ben neden yaşıyorum düÅŸüncesi içinde bocalarlar. Bu durumu tanımlamak için saÄŸkalanların suçluluk duy­gusu terimi kullanılır. DiÄŸer bütün belirtiler için, olaydan sonra yaÅŸama uyum saÄŸla­mayı öÄŸrendikçe suçluluk duyguları giderek azalır.

ÜÇÜNCÜ EVRE: DUYGUSAL AÇIDAN YENÄ°DEN UYUM SAÄžLAMA

Bu dönemde, örselenmeyi yaÅŸamış olan kiÅŸiler, giderek kötü günlerden daha çok iyi günler yaÅŸarlar. Belirtileri ve duygularının yoÄŸunluÄŸu çok daha azalır. Olayın etki­lerini üzerlerinden atarak önceki yaÅŸamlarına geri dönmeye baÅŸlarlar.

DÖRDÜNCÜ EVRE: OLAY ÖNCESÄ° OLAÄžAN Ä°ÅžLEVSELLİĞİNE GERÄ° DÖNME

ÇoÄŸu kiÅŸi, örselenmeden sonraki ilk yılın sonunda olaÄŸan iÅŸlevselliÄŸine ya da ne­redeyse olaÄŸan kabul edilebilecek bir iÅŸlevsellik düzeyine geri döner. Ancak yine de bunun için tam bir zaman çerçevesi çizilemez. Duygusal toparlanma kimileri için da­ha çok zaman alabilir. SavaÅŸ sırasında olduÄŸu gibi, süregiden örselenme, uzun süre­li tıbbi bakım gerektiren yaralanmalar ve iÅŸgöremezlik durumları duygusal iyileÅŸme sürecini geciktirebilir.

Ä°YÄ°LEÅžME SÜRECÄ°NÄ° HIZLANDIRMAYA YARAYAN ETKENLER    Bunlardan biri bu kiÅŸile­rin erken ele alınmasıdır. Herhangi örseleyici bir olayın sonrasında çok acı çekilebi­lir. YaÅŸadıkları ağır duygusal acı, sıkıntı ve kaygı yüzünden bu kiÅŸiler yaÅŸadıkları duy­guların ağır bir ruh hastalığının belirtileri olmasından kuÅŸkulanabilirler. Bu kiÅŸiler dep­resyonda görülenlere benzer belirtiler geliÅŸtirebilirler. Öte yandan, bu tür olaylar dep­resyon ortaya çıkma olasılığını da artırır.

Örselenme belirtileri, depresyon belirtilerin­den ÅŸu özellikleriyle ayrılırlar:

1. Örselenmeyle ilgili belirtilerin yaÅŸamı tehdit eden bir olay geçirdikten ya da böyle bir olaya tanık olduktan hemen sonra baÅŸla­masıdır.
2. Ä°kincisi, zamanla bu belirtiler, kimi zaman yavaÅŸ yavaÅŸ da olsa giderek düze­lir. Depresyonda, belirtiler genellikle düzelmeyeceÄŸi gibi zamanla giderek kötüleÅŸir.

Bu tür olayların yanı sıra çıkan depresyonlar için gecikmeden tedaviye baÅŸlanması gerekir. Bu tür depresyonların tedavisinde de genel depresyon tedavi ilkelerine uyulur.

    “Kaptaki su berraktır; denizdeki su karanlık. Ufak gerçeÄŸin anlaşılır sözleri vardır; büyük gerçeÄŸin derin sessizliÄŸi.”

                                                                                                                    Tagore

Uzm.Dr. Sevilay ZORLU

Psikiyatrist & Psikoterapist

www.antalyaterapipsikiyatri.com

www.antalyacinselterapi.com

Åžirinyalı Mh. Ä°smet GökÅŸen Cad.

1528 S. Åžahbaz Apt. K:2 D:5

Tel: 0 (242) 316 98 99

facebook.com/antalyaterapipsikiyatri

twitter/ Dr.SevilayZorlu