Multiple skleroz (MS) demyelinizan nörolojik hastalıklar içinde en sık görülenidir. MS Hastaların 2/3 ünde atak ve iyileÅŸmelerle seyreder. 1/3 ünde ise ilerleyici bir seyir gösterir. Santral sinir sisteminde birden çok ve ayrı bölgenin tutulabilir. Genetik olarak yatkınlığı olan bireylerde immun (bağışıklık) sistem anormalliÄŸi gösteren bir hastalık olarak deÄŸerlendirilir. En sık 20-30 yaÅŸlarında baÅŸlar. Kadınlarda erkeklere nazaran iki kat fazla görülür. Nedeni belli deÄŸildir. Genetik yatkınlık; Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika beyaz ırkında MS sıklığı en yüksek orandadır. DoÄŸu Asyalılarda ise MS den koruyan bir genetik etkiden bahsedilmektedir. Virüsler, fiziksel travmalar (doÄŸum, aşılama, cerrahi giriÅŸim, anestezi ve lomber ponksiyonda MS i ortaya çıkarabilen etmenlerdir) ve otoimmünite etyolojide rol alır.

BULGU VE BELÄ°RTÄ°LER

Görme bozuklukları, kol ve bacaklarda güçsüzlük, en sık görülen ve hemen hemen ilerlemiÅŸ tüm olgularda izlenen bir bulgudur. KonuÅŸma, yürüyüÅŸ bozuklukları, titreme, dengesizlik.  Ä°drara kaçırma, erkeklerde libido kaybı, sertleÅŸme kaybı sık görülür. Belirtilerin fıziksel mi psikojenik mi olduÄŸu belirlenmelidir. His ve duysal bozukluklar; akut atak belirtileri tam olarak 6-8 haftada düzelir. Ä°lerlemiÅŸ hastalıkta vibrasyon duyusu sıklıkla etkilenir. Hastalar kol bacak ve gövde ya da yüzde uyuÅŸma ve sızlanmalar hissederler. AÄŸrı da sık görülen bir belirtidir.

Psikiyatrik olarak ise bu hastalarda depresyon, intihar, bipolar affektif (iki uçlu) bozukluk, öfori (aşırı neÅŸe hali), patolojik aÄŸlama ve gülme, anksiyete, belirtilerin abartılması ve psikoz, kiÅŸilik deÄŸiÅŸiklikleri ÅŸeklinde tablolar görülür. Çalışmalarda MS hastalarının yaklaşık 2/3 ünde hepsi tedavi gerektirecek düzeyde olmasa da saptanabilen psikiyatrik bozukluklar olduÄŸu görülmüÅŸ. Duygudurum, kiÅŸilik ve kognitif fonksiyonlardaki deÄŸiÅŸiklikler bu hastalardaki en kısıtlayıcı ve sıkıntı veren bulgulardır. Hastalar ve hasta yakınları bu durumla baÅŸa çıkmakta yetersiz kalırlar. Davranış deÄŸiÅŸiklikleri ortaya çıktığında bu durum kiÅŸinin hastalığına duygusal reaksiyonu veya kronik hastalığa uyum saÄŸlayamama olarak algılanır.

MS hastalarında geçici duygudurum deÄŸiÅŸiklikleri, irritabilite ve anksiyete (kaygı) sık görülür. Hastaların yaklaşık 2/3 sinde bu semptomların bazıları ilk bir yıl içinde gözlenir. Bu hastalarında yaklaşık 1/3 ünde bulgular major depresif bozukluk kriterlerini karşılayacak düzeye gelir. Duygudurum bozuklukları genellikle alevlenme döneminde veya kronik ilerleyici gidiÅŸ varlığında görülür.

Erken ortaya çıkan psikiyatrik bulgular MS un tanı koydurucu fıziksel belirtilerinden daha belirgin olup bu bulguların varlığını gölgeleyebilir. MS hastalarının %17’ sinin nöroloji hekiminden önce psikiyatristler tarafından görüldüÄŸü saptanmış. MS lu hastaların %54 ünde nörolojik belirtilerin ortaya çıkmasından önce en az bir major depresyon atağı gözlenmiÅŸ.

PSÄ°KÄ°YATRÄ°K TANI SINIFLAMASINA GÖRE (DSM IV) MS’DE GÖRÜLEN PSÄ°KÄ°YATRÄ°K SORUNLAR

• %46 Major Depresif Bozukluk
• %6 Bipolaf Affektif (iki uçlu) Bozukluk
• %20Duygudurum bozuklukları
• % 1O Distimik Bozukluk
• %29 Anksiyete BozukluÄŸu
• %10ObsesifKompulsif (Takıntı)Bozukluk
• %4Yaygın Anksiyete (kaygı)BozukluÄŸu
• %3 Panik BozukluÄŸu
• %1BasitFobiler(Agorafobi ve sosyal fobi)               
• %12 Yineleyici Major Depresif Ataklar
• %2 Somatoform Bozukluk          
• %6 Alkol kötüye kullanımı

                                                   MS DA DEPRESYON

    MS’li hastalarda depresyon oranı normal popülasyondan, deÄŸiÅŸik medikal ve nörolojik hastalıklardan daha sık görülür. DiÄŸer kronik hastalıklara göre 3 kat daha fazla görülür. Depresyon hastalık süreci sırasında ya da baÅŸlangıç bulgusu olarak ortaya çıkabileceÄŸi gibi uygulanan tedavilerin yan etkisi olarak geliÅŸebilir.

Günümüzde bu hastalarda izlenen depresyonun hastalığın hem psikolojik hem de organik etkenlerinin bileÅŸiminden kaynaklanabileceÄŸi kabul görmektedir.

BELÄ°RTÄ°LER

Depresyon kadın hastalarda daha sık görülür. MS da depresyon orta ÅŸiddettedir. Kızgınlık, irrÄ°tabilite, endiÅŸe ve huzursuzluk belirtileri baskındır. Daha düÅŸük oranda konsantrasyonda zayıflama, bedeniyle aşırı ilgilenme, kendini suçlama, sosyal geri çekilme, kendini olumsuz deÄŸerlendirme ve ilgi kaybı izlenir.

MS da yorgunluk sıcaklık artışı ile alevlenir, genellikle uyku ile hafifler ve depresyonda olduÄŸu kadar uzun süreli olmayıp birkaç saat içinde geçebilir. Günlük rutin iÅŸleriyle baÅŸa çıkacak enerjiyi bulamadıklarından yakınırlar.

MS hayatın en aktif ve iÅŸlevsel olduÄŸu, yaÅŸam amaçlarının ve etkinliklerinin dorukta olduÄŸu genç yaÅŸlarda ortaya çıkan kronik ve ilerleyici bir hastalıktır. Hastalığın yıkım ÅŸeklinde algılanması ve ortaya çıkan yeti yitimleri psikolojik tepkilere yol açacaktır.

MS un hastalar ve hasta yakınlarının yaÅŸamlarında belirgin etkisi vardır. MS hastaların günlük aktivitelerini, aile iliÅŸkilerini, iÅŸ ve sosyal yaÅŸamlarını, duygusal durumlarını ve yaÅŸam kalitelerini olumsuz yönde etkilemektedir. Benzer sorunlar bu hastaların yakınlarında da görülür. Hastalığın getirdiÄŸi bu psikososyal yükün hastalığın yol açtığı engellenmenin ÅŸiddetiyle belirgin olarak iliÅŸkili olduÄŸu gösterilmiÅŸtir. Hastalığın ilk yıllarında anksiyetenin daha sık olduÄŸu, ilerleyen dönemlerde ise hastalığın getirdiÄŸi engellenmeye baÄŸlı olarak depresyonun ön plana çıktığı gözlenmektedir. Depresyon MS hastalarında yaÅŸam kalitesinin daha da bozulmasına yol açmaktadır.

MS li hastalarda iyi bir psikiyatrik deÄŸerlendirmenin yapılması, depresyon ve anksiyetenin tanınarak tedavi edilmesi bu hastalarda intihar riskini azaltabiIir, yaÅŸam kalitesini olumlu yönde etkileyebilir.

MS Ä°LE DEPRESYON VE ANKSÄ°YETE Ä°LÄ°ÅžKÄ°SÄ°

MS da yüksek oranda görülen psikiyatrik sorunlardan biri de anksiyetedir. Tek başına görülebileceÄŸi gibi depresyonla birlikte de görülebilir. Anksiyetenin genel olarak nedenleri arasında, içgörüsü olan hastaların kendilerindeki biliÅŸsel, mental ve fonksiyonel kayıpları fark etmeleri, çevreden gelen uyaranların yeterli deÄŸerlendirilememesi, olayların üstesinden gelememe, sosyal kayıplar, yalnız kalma, depresyon yada demansa eÅŸlik eden fıziksel hastalıklara baÄŸlı sıkıntılar yer alabilir. Stres ve depresyon immunolojik bozukluÄŸa katkıda bulunarak MS in prognozunu olumsuz bir ÅŸekilde etkileyebilir.

Hastalarda emosyonel durumlarının dışavurumunu kontrol edemedikleri zaman hiperaktivite, aşırı neÅŸe, rahatlık, basınçlı konuÅŸma izlenebilir.

MS’DE YORGUNLUK

      Sık görülen bir belirtidir .%75-90 MS’li hasta bitkinliÄŸi olduÄŸunu, %50-60 hasta ise bunun en kötü ÅŸikayetleri olduÄŸunu tanımlamıştır. Bu kalıcı yorgunluk olarak gözlenebilir. Ve fiziksel aktivite ya da mental egzersize baÄŸlı kolay yorulma olur. Yorgunluk yaÅŸa baÄŸlı deÄŸildir. Çünkü otuz yaÅŸ altı ve elli yaÅŸ üstünde aynı sıklıkta bildirilmiÅŸtir. Ayrıca fiziksel yetersizliÄŸi de baÄŸlı deÄŸildir. Çünkü erken MS de %50 den fazla olguda bildirilmiÅŸtir. Bitkinlik açık bir ÅŸekilde hastaların yaÅŸam kalitesini düÅŸürmekte ve çalışmamanın da major sebebini oluÅŸturmaktadır. MS’de ki anormal bitkinlik seviyelerinin altında yatan mekanizmalar tam olarak anlaşılamamıştır. BitkinliÄŸin primer sebebi santral sinir sistemi ile ilgili olabilir.

Uzm.Dr. Sevilay ZORLU

Psikiyatrist &  Psikoterapist

www.antalyaterapipsikiyatri.com

www.antalyacinselterapi.com

Åžirinyalı Mh. Ä°smet GökÅŸen Cad.

1528 S. Åžahbaz Apt. K:2 D:5

0 (242) 316 98 99