Ergenlik bir çok açıdan, deÄŸiÅŸik biçimlerde tanımlanabilir. En saÄŸlamı psikolojik, biyolojik ve sosyal tanımlar arasındaki örtüÅŸmeyi bulmaktır. Psikolojik geliÅŸim açısından yaptığımız tanım ile biyolojik geliÅŸim açısından yaptığımız tanım arasında bir örtüÅŸme bulunmaktadır. Psikolojik geliÅŸimimiz, beynimizin bize her yaÅŸ dönemimizde saÄŸladığı olanaklara dayanarak gerçekleÅŸmektedir. Bu sebeple ergenlik, insan beyninin en önemli geliÅŸim aÅŸamalarından birinin gerçekleÅŸtiÄŸi 11 ve 14 yaÅŸ arasındaki bir dönemde, çocuktan çocuÄŸa deÄŸiÅŸen bir süratle baÅŸlar ve gençlikle devam eder. Ergenlik döneminde baÅŸlayıp, gençlik döneminde tamamlanan bu düÅŸünsel ve psikolojik deÄŸiÅŸim döneminin süresi yaklaşık 8-10 yılı bulabilir.  

Ergenlik ve gençlik, kesintisiz devam eden, çocukluktan çıkıp yetiÅŸkinliÄŸe gidilen yolda uzunca kalınan bir ara istasyondur. Ergenlik, geliÅŸimin ve deÄŸiÅŸimin en çarpıcı olduÄŸu yılları oluÅŸturur. Çok hızlı bir deÄŸiÅŸim ve hızlı geliÅŸimin getirdiÄŸi sarsıntılar sebebiyle herkesin gözünde büyüttüÄŸü bir dönemdir. Gençlik ise, ergenlikten kazanılmış olan bu deÄŸiÅŸimden gelen yeni yetilerin, becerilerin ve özelliklerin pekiÅŸtirildiÄŸi, kullanıma girdiÄŸi ve yerini bulduÄŸu bir dönemdir. 

Dikkat EksikliÄŸi ve Hiperaktivite BozukluÄŸu ve Ergenlik/Gençlik 

Ergenlik ve gençlik çok özel bir dönemdir. Birçok hazırlığın sürdüÄŸü, hayata yönelik hazırlıkların devam ettiÄŸi ama hazırlıkların henüz tamamlanmamış olduÄŸu bir dönemdir.

Pek çok deÄŸiÅŸimin yaÅŸandığı bu dönemde dikkat eksikliÄŸi ve hiperaktivite bozukluÄŸu olan kiÅŸiler özellikle zorlanabilirler. Karşılaşılan zorluklar okul ve akademik hayatın yanı sıra aile ve sosyal iliÅŸkileri de kapsar. 

Bunlardan bazıları ve baÅŸa çıkma önerileri:  

Okul ile ilgili…

1) Ders Çalışmaya BaÅŸlamak

• Derse baÅŸlamayı zorlaÅŸtıran-kolaylaÅŸtıran faktörler neler?

Genellikle sıkıcı iÅŸlere baÅŸlamak zordur. Derse baÅŸlamamak için binlerce bahane üretilebilir. Fakat derse baÅŸlamayı en çok zorlaÅŸtıran nedenler bulunursa bunları engellemek çok daha kolay olacaktır. Mesela malzeme tam olmadığı için oturduÄŸu dersin başından kalkan birinin dikkatin dağılma ihtimali artacak, tekrar derse dönmesi çok zorlaÅŸacaktır. Aynı ÅŸekilde derse baÅŸlamayı kolaylaÅŸtıran, motivasyon saÄŸlayan nedenler bulunursa bunlar bilinçli bir ÅŸekilde kullanılabilir (örn. tamamlaması gereken ders/ödevi tamamlarsa küçük ödüller kazanmak, istediÄŸiniz bir ÅŸeyi almak / yemek vs.) 

• En iyi ders çalışabilinen / konsantre olmanın daha kolay olduÄŸu zamanların belirlenmesi

Her insanın çalışabileceÄŸi / daha iyi konsantre olacağı zamanlar farklıdır. Sizin için en uygun zamanı bulmak, dışarıdan gelen dikkati dağıtan etkenleri de azaltır. 

• Daha rahat çalışılan dersler var mı /neler?

Özellikle baÅŸlamakta zorlananlar için daha kolay çalışabildiÄŸi / daha çok sevdiÄŸi konulardan baÅŸlamak faydalı olacaktır. 

2) Ödevleri hatırlamak

• Ödevleri yazmada, takip etmekte, eve gerekli materyali getirmede, ödevi teslim etmede yaÅŸanan zorluklar? 

Ne yapmanız gerektiÄŸini bilmezseniz onu yapamazsınız. Ödevleri / projeleri / sınav tarihlerini takip edebilmek için mutlaka bir ajandanız olsun. Her zaman yanınızda taşıyabileceÄŸiniz bir ajanda hem günü planlamada hem de daha uzak tarihli randevuları / yapılacakları hatırlamada önemlidir. EÄŸer yanınızda taşımakta zorlanıyorsanız çalıştığınız yere daha büyük / aylık bir takvim asarak önemli günleri iÅŸaretleyebilirsiniz. 

• Uzun dönemli projelerde zamanı ayarlayabilmek

Ä°leri tarihli ödevler / projeler / sınavlar için mutlaka bir çalışma düzeni oluÅŸturun. Büyük projeleri daha kolay tamamlanacak küçük adımlara bölün ve her adımı tamamladığınızda kendinizi ödüllendirin. Yaptığınız programı mutlaka belirli tarihlerle yapın ve ajandanıza / takviminize iÅŸaretleyin 

3) Ders Çalışırken

• Çalışması gereken konuları küçük bölümlere ayırabilmek

Kısa zamanda tamamlanabilecek adımlar ödeve / derse / projeye baÅŸlamayı kolaylaÅŸtırır. Ufak bir adımı tamamladığınızda hem yapmanız gereken projeye baÅŸlamış hem de bir adımını tamamlamış olursunuz. BöldüÄŸünüz adımları mutlaka bir takvime yazın ve projeyi yetiÅŸtirmeniz için ne kadar çalışmanız gerektiÄŸini hesaplayın. EÄŸer planladığınız bir adım beklediÄŸinizden uzun sürerse  teslim tarihini göze alarak yeni bir program yapın. 

• Çalışma planı oluÅŸturabilmek

Çalışma programınızı oluÅŸtururken hangi konuyu çalışabilirken ne kadar konsantre olabildiÄŸinizi bilmelisiniz. Çok zorlandığınız çok sıkıldığınız konuları çalışırken daha sık fakat kısa aralar verin. Ara süresi hiçbir zaman çok uzun olmamalıdır, uzun aralardan sonra derse dönmek çok daha zor, dağılma, baÅŸka iÅŸlere takılma ihtimali çok daha fazladır.

EÄŸer zamanınız planlamakta zorlanıyorsanız birinden yardım alın, sizi uyarmalarını, kontrol etmelerini isteyin.  Zaman akıp gidiyor ve siz derse baÅŸlayana kadar çok geç oluyor ise cep telefonu / çalar saat alarmlarından faydalanabilirsiniz. 

• Çalışma planına uyabilmek

Ä°lk seferlerde oluÅŸturduÄŸunuz planın sorunsuz gitmesi zor olacaktır. Hangi konu için ne kadar zaman gerektiÄŸini deneye deneye bulacaksınız bu yüzden eÄŸer plana uymakta zorlanırsanız veya bir aksilik çıkarsa planınızı deÄŸiÅŸtirin. Planınızın engellenmesi sizin baÅŸarısızlığınız deÄŸildir, etrafınızdaki herÅŸeyi önceden bilip kontrol edemeyeceÄŸinizi unutmayın; planınızı her zaman deÄŸiÅŸen durumlara adapte edebilirsiniz. 

4) Sınava hazırlık

• Ne çalışacağını bilmek / bilememek

Hangi konulardan sorumlu olacağınızı önceden öÄŸrenin 

• Nasıl çalışacağını bilmek / bilememek

Sizin için en etkili çalışma yöntemi hangisi. Okuyarak mı, yazarak mı yoksa dinleyerek mi daha kolay öÄŸreniyorsunuz? 

• Ders çalışmayı ertelemek / hiç çalışmamak

Sıkıcı iÅŸler ertelenir. Kendinize baÅŸka iÅŸler yaratarak ders çalışmayı erteleyip ertelemediÄŸinize dikkat edin. Küçük ödüller belirleyerek kendiniz motive edin, uyarı notları ve mesajları kullanın, gerekirse birinden yardim isteyin 

• Ara süresini ayarlayabilmek (Çok sık / uzun aralar yerine sık ama kısa aralar vermek)

Her zaman sık ama kısa aralar verin. Çok sıkılırsanız, dikkatinizi toparlamakta zorlanırsanız bir mola verin. Araları 5-15 dakika arasında tutmaya çalışın. 

• Yeterince çalışmadan çalışmayı bırakmak

Zamanınızı iyi ayarlamazsanız çalışmanız gerekenleri tamamlayamayabilirsiniz. Gece çok geç saatlere kalmak, çok uzun aralar verip derse geri dönememek, çalışmayı ertelemek yapmanız gerekenlerin yarım kalmasına neden olacaktır. 

• Ezberleme

Ezberlemeniz, akılda tutmanız gereken ÅŸeyler varsa özetlerini çıkartıp küçük not kağıtlarına yazın ve yanınızda taşıyın. BoÅŸ vakitlerinizde göz atabilirsiniz. Åžemalar, grafikler ve çizimler öÄŸrenilmesi gerekenlerin akılda kalmasını saÄŸlar. Ayrıca ezberlemeniz gerekenlerle ilgili komik hikayeler uydurabilir benzetmeler kullanabilirsiniz. 

• Anlama

Anlamakta zorlandığınız konular olursa mutlaka yardım alın.  

Aile ile ilgili… 

Her ailede aile ile çatışmalar, karşılıklı beklentiler mevcuttur. Çocuklar büyüdükçe ailece beraber yapılan aktivitelere daha az katılması, daha az istekli olması ve daha az zevk alması her ailede yaÅŸanan bir deÄŸiÅŸim olabilir. DEHB’si olan gençler, DEHB’nin özelliklerinden dolayı kendisine verilen görevleri yerine getirmede, önemli günleri takip etmede, kendisine verilen harçlıkla yetinmede, toplu olmada vs. daha çok zorlanabilir. Aile üyelerinin bu davranışları kasıtlı olarak deÄŸerlendirmeleri aile içinde daha büyük çatışmalara yol açacaktır. 

1)Okul yüzünden 

• Ailenin yüksek akademik performans beklentisi, gencin düÅŸük performansı. Bazı aileler kendi çocuklarını diÄŸer daha baÅŸarılı çocuklar ile karşılaÅŸtırırlar. Burada hem gençlere hem aileye önemli rol düÅŸer. Aile  çocuÄŸun kapasitesini bilmeli ve ona gösterdiÄŸi çaba doÄŸrultusunda övgüde bulunmalıdır. ÇocuÄŸunuz elinden geleni yapıyor fakat gerektiÄŸi kadar baÅŸarılı olamıyorsa ona yardımcı olmak sizin görevinizdir. EÄŸer çocuÄŸunuz gerekli çabayı göstermiyorsa onu motive etmeye çalışabilirsiniz.

• Gençlerin ise ailelerine ellerinden geleni yaptıklarını göstermeleri, yapamadıkları durumlarda ise açık davranarak yardım istemeleri gerekir.

2) Ev yaÅŸantısında  

• Gencin ailece yapılan aktivitelere daha az katılması, daha az istekli olması ve daha az zevk alması. Çocuklar büyüdükçe ailece yapılan etkinliklere ilgilerinin azalması doÄŸaldır. Tüm ailenin birlikte olacağı, herkesin katılmaktan keyif aldığı durumları önceden belirlemek ve bu katılımı zorunlu yapmak faydalı olabilir.
• Kendisine verilen görevi yerine getirememe, her bireyin kendine ait sorumlulukları olmalıdır. EÄŸer bu sorumlulukları yerine getirmekte zorlanıyorsanız ailenizle konuÅŸarak ortak bir yol bulmaya çalışın (sorumlulukları deÄŸiÅŸtirmek, azaltmak vs. gibi)
• Kendisine verilen harçlığı savurgan ÅŸekilde harcama. DEHB’si olan bireylerde çok para harcama ile ilgili sıkıntılar sık sık görülmektedir. EÄŸer sabah aldığınız harçlığınız akÅŸama bitiyor ve siz ne aldığınızı bile anlamıyorsanız bu konuda biraz daha programlı olmak iÅŸinize yarayacak, ailenizle çatışmanızı azaltacaktır. Yanınıza tüm paranızı almadan, sadece ihtiyaç duyacağınız kadar parayla dışarı çıkmayı deneyebilirsiniz. Bunun yanı sıra aldığınız herÅŸeyi not etmek hem daha az para harcamanızı hem de günün sonunda neye para harcadığınızı bilmenize yarayacaktır.
• Ailenin önemli günlerine geç kalma veya unutma. Yukarıda anlatılan unutkanlık bölümüne bir göz atın. Bu tip günleri hatırlamanız için görebileceÄŸiniz bir yere yazmalı, uyarıcılar kullanmalısınız. Yakın aile bireylerinizden size hatırlatmalarını da rica edebilirsiniz.

Sosyal iliÅŸkilerde….

1)ArkadaÅŸlıklar 

• Verilen sözleri, randevuları hatırlamakta zorlanmanın arkadaÅŸlıklar üzerinde de olumsuz etkileri olabilir. Ä°nsanların söylediklerinin, beden dillerinin dikkate alınması, arkadaÅŸlık görevlerinin yerine getirilmesi aslında çok da kolay deÄŸildir. DEHB’li biri için ise bunlar daha da zor olabilir fakat bu arkadaÅŸlık kurmaya engel deÄŸildir. Öncelikle durumuzu arkadaÅŸlarınıza anlatın, bir randevuyu veya sözünüzü unuttuysanız bunun onlara karşı yapılmış bir ÅŸey olmadığını bilsinler. Bunun yanı sıra onlara DEHB hakkında rahat hissedeceÄŸiniz ölçüde bilgi verebilirsiniz, böylece size yardımları da dokunur.

2) Kız/erkek arkadaÅŸ 

• Verilen sözleri, randevuları hatırlamakta zorlanma kız/erkek arkadaşınızla iliÅŸkinizi de etkileyecektir. Bu iliÅŸkiler normal arkadaÅŸlıklardan biraz daha hassas olduÄŸu için karşınızdaki kiÅŸi bu davranışlarınızı onu sevmediÄŸiniz/deÄŸer vermediÄŸiniz vs. ÅŸeklinde algılayabilir. Burada gene önemli olan karşınızdakine bunun nedenini ve DEHB’yi anlatmaktır.

DiÄŸer….

• Hayatı programlamada yaÅŸanan zorluklar saÄŸlığınızı da olumsuz etkileyebilir. BirÅŸeyler yetiÅŸtirmeye çalışırken uykusuz, aç kalabilir, yorgun düÅŸebilirsiniz. Bu stres saÄŸlığınızı daha da olumsuz etkileyebilir. Günlük programınızda mutlaka kendinize bakmak için her zaman vakit ayırın. (TPD)